Sinds oktober heeft essenscia, de industriefederatie van de Belgische chemie en life sciences, een nieuwe voorzitter: Hans Casier, de CEO van INEOS Phenol, een van de divisies van het internationale chemieconcern INEOS. Een prima gelegenheid om eens te polsen hoe hij de positie van de sector in België ziet en wat de uitdagingen zijn.
We ontmoeten Hans Casier op de indrukwekkende site van INEOS in Zwijndrecht, een van de 171 sites die het bedrijf wereldwijd uitbaat en een van de negen Belgische productievestigingen. Met uitzicht op een imposant netwerk van pijpleidingen en complexe installaties, stellen we onze vragen.
Hoe belangrijk zijn de chemie en life sciences, zijnde de farma en biotech, voor België?
“Om een idee te geven: onze sector stelt meer dan 90.000 mensen direct tewerk en 150.000 indirect, bij bijvoorbeeld toeleveranciers, transporteurs, engineering, constructie… We zijn goed voor twintig procent van de tewerkstelling in de industrie. De sector is ook de nummer 1 in export en innovatie: een derde van de Belgische export komt uit de chemie en life sciences en de sector investeert twaalf miljoen euro per dag in R&D. Om maar te zeggen: chemie en life sciences vormen een zéér belangrijke sector voor onze economie en welvaart.”
Nergens ter wereld ligt de omzet uit de chemie per inwoner zo hoog als in België. Hoe komt dat?
“Een eerste factor is onze ligging, in het hart van West-Europa. We hebben ook grote havens, zodat we gemakkelijk kunnen importeren en exporteren, en belangrijke pijpleidingnetwerken, om efficiënt grondstoffen en afgewerkte producten naar bijvoorbeeld Nederland en Duitsland te transporteren. Een tweede factor is de enorme knowhow die we hier hebben opgebouwd. Voor veel internationale bedrijven zijn hun Belgische productievestigingen toonaangevend voor de hele groep qua energie-efficiëntie en productiviteit.”
“Zo is de productie-eenheid van INEOS voor phenol en acetone de grootste ter wereld, maar volgens internationale benchmarks ook de meest efficiënte qua verbruik van grondstoffen en energie. Daarnaast heeft België al een zeer lange traditie in de chemie en de life sciences, met legendarische figuren als Paul Janssen (stichter Janssen Pharmaceutica, red.), Leo Baekeland (uitvinder bakeliet en Velox-fotopapier, red.), Lieven Gevaert (stichter Agfa-Gevaert, red.) of Ernest Solvay (grondlegger Solvayconcern, red.).”
Zuiver drinkwater is onmogelijk te produceren zonder chemie.
Het imago van de sector is bij het grote publiek misschien niet optimaal. Mensen weten niet goed waar de chemische industrie voor staat.
“Dat is zo, ‘onbekend is onbemind’. Nochtans komt iedereen elke dag in aanraking met toepassingen uit de chemie. Bijna alles in het leven is chemie: tandpasta, shampoo, medicijnen, verf, de productie van kleding, wat er in en rond je gsm zit, veel voedingsmiddelen ook. Zelfs drinkwater: water zuiveren is onmogelijk zonder chemie. Ook de energietransitie steunt sterk op chemische componenten: zonnepanelen, de bladen van windturbines, de smeermiddelen in die windturbines, batterijen in elektrische auto’s, energiebesparende lichtgewichtmaterialen… Ik kan zo nog even door gaan, hoor (lacht). En ik vind dat we daar eigenlijk best fier op mogen zijn.”
Dat de meesten de chemie niet goed kennen, helpt ook niet om nieuwe mensen aan te trekken.
“Klopt, en dat is een van de grote uitdagingen voor de sector. Zeker in de huidige war for talent. Als we innovatief willen blijven, moeten we de juiste mensen aantrekken. De voorbije drie jaar zijn er 2.500 jobs bijgekomen. Maar we moeten ons nog duidelijker profileren als een aantrekkelijke sector met boeiende jobs en een uitdagend toekomstperspectief. Er moet ook meer respect komen voor technische jobs. Die hebben bij veel mensen nog het imago van ‘lager opgeleid’ en dat is bijzonder jammer, in de chemie en life sciences worden technische medewerkers en operatoren heel sterk gewaardeerd.”
“Het is trouwens ook een misvatting dat je absoluut chemie moet gestudeerd hebben om in deze branche aan de slag te kunnen. We hebben allerlei profielen nodig: technici, procesoperatoren, burgerlijk ingenieurs… het gaat veel verder dan chemici die in labo’s werken. Zelfs IT-specialisten kunnen wij goed gebruiken, met de big data-revolutie die nu aan de gang is.”
Is ons onderwijs wel voldoende toegespitst op wat de sector zoekt?
“We hebben een sterk onderwijssysteem, maar alles kan beter. En we hebben nu in totaal 2.000 vacatures en die raken soms moeilijk ingevuld. Wij promoten het duaal leren: studeren gecombineerd met leren op de werkvloer. Maar het onderwijs zelf zou ook nog meer moeten inzetten op STEM: Science, Technology, Engineering en Mathematics. In Duitsland kiest 40 procent van de leerlingen voor een STEM-richting, het dubbele van België. Nochtans hebben we jongens en meisjes met een technische of wetenschappelijke opleiding hard nodig om de innovaties van de toekomst te bedenken en te maken.”
Het is een misvatting dat je absoluut chemie moet gestudeerd hebben om in de chemie aan de slag te gaan.
Ik neem aan dat ook duurzaamheid een aandachtspunt is voor jullie.
“Absoluut, dat zit al sinds jaar en dag in ons DNA. Onze sector was in 2009 de eerste in Europa om te starten met een tweejaarlijks duurzaamheidsrapport en we willen graag een voortrekkersrol blijven spelen. Energie-efficiëntie, recyclage en hergebruik en de circulaire economie. Dat zijn momenteel zeer hot topics in onze sector. Daar worden ook stevige inspanningen voor gedaan. De laatste twintig jaar is onze productie bijvoorbeeld zo goed als verdubbeld, maar onze CO2-uitstoot gehalveerd. Ook indirect werken wij mee aan een beter leefmilieu. We zijn een energie-intensieve sector maar we gebruiken die energie zo efficiënt en zuinig mogelijk. Bijvoorbeeld door het hergebruik van restwarmte.”
“Bovendien zorgen de producten die wij aanleveren, de zonnepanelen en windmolens waar ik het al over had, maar ook bijvoorbeeld isolatiematerialen, voor een CO2-besparing die twee tot vier keer hoger ligt dan de uitstoot tijdens de productiefase. Maar het gaat ook over welvaartscreatie, investeren in innovaties voor de volgende generaties, over duurzame loopbanen voor onze medewerkers. Over de leefbaarheid van buurtbewoners en partnerschappen met stakeholders… Duurzaamheid gaat absoluut over meer dan het milieu alleen.”
SMART FACT
Wat zou je geworden zijn als je niet in de chemie was terechtgekomen?
“Ik ben afgestudeerd als chemisch ingenieur, wat toch wel een zeer bewuste keuze was. Toen had ik toch al een beetje mijn hart verloren aan de chemie (lacht). Ik kan me bijna niet voorstellen dat ik iets anders was gaan doen.”
