Interview door Frederic Petitjean

Geert Bourgeois: ‘Een no deal-brexit is een horrorscenario’

Op 29 maart is het zover, dan verlaat het Verenigd Koninkrijk de EU en is de brexit een feit. Waar staan we nu? Wat moeten onze bedrijven doen? En hoe is het zo ver kunnen komen? Ook voor Vlaams minister-president Geert Bourgeois zijn er nog veel zaken onzeker en onduidelijk. We zitten in ‘uncharted territory’, dat is ongeveer het enige wat vaststaat.

Op 29 maart is het zover, dan verlaat het Verenigd Koninkrijk de EU en is de brexit een feit. Waar staan we nu? Wat moeten onze bedrijven doen? En hoe is het zo ver kunnen komen? Ook voor Vlaams minister-president Geert Bourgeois zijn er nog veel zaken onzeker en onduidelijk. We zitten in ‘uncharted territory’, dat is ongeveer het enige wat vaststaat.

Net op het moment dat we minister-president Bourgeois spreken, is er op zijn kabinet een grote vergadering bezig over de brexit en de noodmaatregelen die genomen moeten worden bij een ‘no deal’. Het is niet de eerste vergadering en het zal ongetwijfeld ook niet de laatste zijn.

Meneer Bourgeois, waar staan we nu?

“Tja, dat is de vraag van één miljoen, natuurlijk (lacht). Theresa May zegt dat ze absoluut met een deal wil eindigen, maar dan zal ze toch een paar knopen moeten ontwarren. Ik heb altijd gezegd dat de kwadratuur van de cirkel de backstop is, de grens tussen Ierland en Noord-Ierland die in de Goede Vrijdagakkoorden van 1998 definitief werd opengezet. Die grens is zo belangrijk omdat ze straks, na een brexit, de grensovergang met de EU vormt. Ze moet dus sterk genoeg zijn om bijvoorbeeld te vermijden dat er via Noord-Ierland producten de EU binnensijpelen die niet aan Europese normen voldoen.”

“De backstop bevat wel een minimale douaneregeling, maar veel Britse parlementsleden zien dat niet zitten omdat ze dan opnieuw onder Europese regels vallen. Jeremy Corbyn is nu aan het pleiten voor een permanente douane-unie waarbij het VK mee zou mogen beslissen over welke EU-handelsverdragen er met andere landen worden gesloten, maar hier willen de Tory’s niet van weten. Enfin, we zijn er nog lang niet.”

U vond het Britse referendum sowieso al een slecht idee.

“Natuurlijk. Over dergelijke complexe zaken, met zulke enorm ingewikkelde consequenties, daar kun je toch geen simpel referendum over houden met enkel maar ‘yes’ of ‘no’? Veel Britten wisten niet waarover het ging en konden de gevolgen niet inschatten. Ze waren ook totaal niet voorbereid. Daar ben ik echt van geschrokken. Ik dacht altijd dat het een pragmatisch volk was. Wat betekende brexit nu eigenlijk? Was het een soort status zoals Noorwegen heeft in de Europese Economische Ruimte? Was het een soort douane-unie zoals Turkije? Of was het een bilateraal akkoord zoals met Zwitserland? Geen mens die het wist. ‘Brexit is brexit’, hoorde je de hele tijd, maar niemand kon het uitleggen.”

Zijn ze zichzelf in de voet aan het schieten?

“Ja, en dat begint nu ook meer en meer duidelijk te worden, met bijvoorbeeld Nissan dat investeringen afzegt in Engeland. 43 procent van de Britse export is bestemd voor het Europese continent. En nog eens 12 procent gaat naar landen waar de Europese Unie handelsverdragen mee heeft. Groot-Brittannië heeft er dus alle belang bij dat er een goed akkoord uit de bus komt. In het Lagerhuis groeit er hopelijk ook dat besef. Daarom is de voorziene overbruggingsperiode zo belangrijk: tot eind 2020 verandert er niks en die periode kan nog met twee jaar verlengd worden.”

“In die tijd kunnen we alles uitklaren. Maar dat is dus maar in het geval van een zachte brexit. Als er geen deal is, zitten we met 29 maart als definitieve datum. Dat zou een horrorscenario zijn. Daar zijn de bedrijven totaal niet klaar voor. Ook allerlei rechten tussen burgers moeten nog uitgeklaard worden of zaken als de uitwisseling van onderzoekers of uitwisselingsprogramma’s voor studenten.”

Hoe zijn we hier beland?

“Een reden is dat Groot-Brittannië graag meer eigen handelsverdragen wil afsluiten. Sinds 1958 is het de EU die handelsverdragen sluit, als één blok. De Britten vonden dat Europa zich niet genoeg als wereldmacht opstelde en meer van dat soort overeenkomsten moest maken, waar ze misschien zelfs een punt hadden. Maar ondertussen hebben we toch verdragen met Canada en Japan, bijvoorbeeld. Bijna al onze goederen gaan Japan binnen tegen nultarief. De Britten profiteren daar evengoed van. We zijn aan het onderhandelen met Vietnam, met Mexico, Brazilië, Argentinië, Uruguay… Singapore is rond. Een tweede reden is natuurlijk de onvrede, vooral in Noord-Engeland, over hun economische toestand. Onder meer omdat er geen gelijk speelveld was voor de verloning van arbeid.”

“Ik begrijp dat je bouwvakkers en truckers niet kunt uitleggen dat een collega uit Oost-Europa zijn job komt doen voor een fractie van zijn loon. Maar ook daar wordt aan gewerkt vanuit Europa. En een derde reden is het oude, romantische idee van ‘Britannia rules the waves’, Engeland als een grote wereldnatie die zich op eigen kracht met alle andere grote landen kan meten en die verdragen afsluit met Australië en Nieuw-Zeeland. Met alle respect voor die landen, maar de grote markt ligt hier in hun achtertuin, in het Europa van 500 miljoen mensen. Geen enkel Europees land is nog een echte wereldspeler, het is samen dat we het moeten doen. De Britse tabloids hebben trouwens ook een bedenkelijke rol gespeeld in het debacle, met soms plat populisme.”

Hoe belangrijk is de export naar de UK voor ons?

“We voeren jaarlijks voor bijna 28 miljard euro naar hen uit. Het is onze vierde grootste exportmarkt. Een harde brexit zou ons 2,6 procent van het bbp kosten en 28.000 jobs volgens studies van de KU Leuven. We vallen dan onder de regels van de World Trade Organization, met invoertarieven tot 24 procent en enorm veel douaneformaliteiten en -kosten. Dat is dus een stevig economisch verlies. Vlaanderen is de tweede sterkst getroffen regio na Ierland en na ons komt Nederland.”

Zijn wij voldoende voorbereid?

“De douane heeft nu zelf het initiatief genomen om bedrijven aan te schrijven, om hen duidelijk te maken dat ze bijvoorbeeld een nummer nodig hebben als ze willen exporteren. Van de 20.000 bedrijven die aangeschreven zijn, hebben er maar 5.000 gereageerd. Er wordt te veel afgewacht. Het leeuwendeel van de Vlaamse export blijft binnen de Europese Unie. Veel kmo’s hebben dus geen mensen in dienst die iets kennen van douane, van fytosanitaire controles, van nieuwe verpakkingsnormen, omgaan met wisselkoersverschillen in de contracten… veel mensen zijn zich er nog niet van bewust.”

24.03.2019
door Frederic Petitjean
Vorig artikel
Volgend artikel